Testise ait kirli kanı uzaklaştıran toplardamarların (venlerin) genişlemesi sonucu meydana gelen hastalığa Varikosel denir. Bacaklardaki venlerin genişlemesi ile oluşan varislerin testislerde olan karşılığıdır. Erkeklerde % 15-20 oranında görülen varikosel erkeklerde kısırlık sebepleri arasında en sık rastlanan ve tedavi edilebilen hastalıktır. İlk dönemlerde daha çok ağrı ile kendini belli eden varikosel ilerleyici bir hastalık olup sonraki dönemlerde damarların genişleyip kıvrımlı açması sonrasında hem el hem de göz ile rahat bir şekilde fark edilebilir bir hal almaktadır.
Varikosel Sebepleri
Varikosel sebep olan faktörler tam olarak bilinmemekle birlikte genetik eğilim söz konusudur. Damar yapıları bozuk ve genetik damar hastalığı olan kişiler risk grubu içinde değerlendirilirler. Bu nedenle bacaklarında varis bulunanlarda görülme ihtimali yüksektir. Bunun yanı sıra ağır işlerde çalışanlar , mesleğini uzun süre ayakta ayakta yapanlarde daha sık ortaya çıkmaktadır. Vücut anatomik olarak değerlendirildiğinde sol tarafta testisin kanını toplayıp götüren damarların ana damarlara dik açıyla birleştiği, sağ tarafta ise yatay bir şekilde birleştiği görülmektedir. Bu sebepten dolayı varikosel sol tarafta % 70 oranında daha sık görülmektedir.
Varikoselin Etkileri
Testisler normalde skrotum adı verilen bir deri parçasından oluşan torbacıklar içinde yer almaktadır. Bu halde vücut ısısından 2-3 derece daha serin kalabilmektedir. Varikosel olan hastalarda testis etrafındaki damarlarında genişleme ve kan dolaşımında artış meydana gelmektedir. bunun neticesi olarak da testislerde meydana gelen ısı artışı testislerin normal dokusunu bozmakta, kıvamını kaybetmektedir. Bunun yanı sıra kan akımının yavaşlaması ile kandaki toksik maddeler testis dokusuna nüfuz etmektedir. Zaman içinde küçülen ve normal yapısını kaybeden testisler görevini yapamaz hale gelmektedir. Bu durumda bozulmuş bir testisin üreteceği Sperm ve hormon kalitesi de azalacaktır.
Kısırlık ve cinsel fonksiyonlarda bozulma oluşur mu?
Varikosel tanısı konulan hastalar spermiogram ve hormon analizi yapılarak değerlendirilir. Varikosel olan hastalarda hastalığın ilerleyici olmasından dolayı zaman içinde testislerin yapısı bozulacağı için sperm kalitesi azalacaktır. Spermlerin hareketlerinde ve sayısında azalma meydana gelirken görünüş ve şekli de (morfoloji) bozulacaktır. Bunun sonucu olarak kısırlık meydana gelme ihtimali artacaktır. eğer erken dönemde spermiogramda değişiklikler tespit edilerek ameliyat yapıldığı takdirde kısırlık ihtimali engellenebilmektedir.
Testosteron hormonu erkeklerde testis tarafından üretilmektedir. Varikoselde testosteron üretimi azalacağından erkeklerde cinsel isteksizlik ve ereksiyon bozuklukları görülebilir.
Varikosel Belirtileri
Erkeklerin yüzde 20’sinde tespit edilen varikosel değişik belirtilerle ortaya çıkabilir. Genellikle testislerde ağrı ile ortaya çıkan varikosel bazı hastalarda hiçbir belirti vermeden ilerleyebilmektedir. Testislerde başlayıp yukarıya ve kasıklara yayılan, şiddetli ağrıdan ziyade rahatsızlık hissi veren künt vasıfta bir ağrıdır. Özellikle uzun süren ve ayakta yapılan egzersizlerden sonra ortaya çıkmaktadır. Bu ağrılar istirahat ile geçebilmektedir. Ağrıların uzun sürdüğü durumlarda ağrı kesicilere başvurulabilir. Hiçbir rahatsızlık hissi oluşturmayan varikosel hastaları rutin muayene sırasında yada kısırlık nedeni ile başvurduğunda tespit edilmektedir.
İlerleyen dönemlerde damarların kalınlaşıp kıvrımlaşması nedeniyle el yardımı ile hissedilebilmektedir. Dışarıdan bakıldığında barsak benzeri kıvrımlaşan damarlar net görülebilmektedir.
Varikosel Tanısı Nasıl Koyulur?
Varikosel tanısı koymak için yapılan en önemli yöntem doktor tarafından yapılan muayenedir. Oda sıcaklığında ve ayakta dik durur pozisyonda iken yapılan incelemede testise ait damarlar ve sperm kanalı muayene edilir. Bu işlem normal pozisyonda ve ıkınma manevrası yaptırılarak tekrar edilir. Bunun yanı sıra testislerin büyüklüğü ve kıvamı kontrol edilir. Varikosel tanısı konulabilmesi için muayene yeterlidir. Muayene sonrasında varikoselin derecesini belirlemek ve ameliyat kararını kuvvetlendirmek için skrotal doppler ultrasonografi yapılır. Bu sonuçlar ile spermiogram bulguları birlikte değerlendirilerek ameliyat yada izlem kararı verilir.
Ameliyat Kimlere Yapılmalıdır?
Varikosel hastalığı testislerin ısınmasına ve zamanla yumuşamasına ve küçülmesine neden olurlar. Yapısı bozulan testisin ürettiği spermlerin kalitesi de bozulacaktır. Testisler varikoselden etkilenmediği ve spermiogram sonuçlarında bozulma olmadığı sürece ameliyat yapılmamalıdır. Fakat testislerde küçülme ve yumuşama olduğunda ya da spermiogram sonuçlarında anormal bulgular ortaya çıktığı zaman varikosel ameliyatı yapılarak bu kötü gidişatın önüne geçilmelidir. Böylece erkeklede en fazla kısırlık sebebi olan varikosel tedavi edilmiş olur.
Varikosel olan hastalar hafif, orta ve ileri derece olarak üç gruba ayrılır. Orta ve ileri derecede olan hastalarda spermiogram sonuçları anormal çıkıyor ise varikoselin ilerleyici bir hastalık olması sebebiyle testislerin yapısında harabiyet başlayacağı düşünülerek ameliyat kararı alınabilir.
Varikosel ameliyatının en önemli sebebi kısırlık yapmasıdır. Bu nedenle sadece ağrı şikayeti ile başvuran hastalara ameliyat yapılmaz. Çünkü bir kısım hastalarda ameliyat sonrasında azalmasına rağmen ağrılar devam edebiliyor. Fakat bütün tedavi yöntemleri denendikten sonra geçmeyen şiddetli ağrılar nedeni ile ameliyat düşünülebilir.
Varikosel Tedavisi
Hafif dereceli varikoselde istirahat ve ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Fakat orta ve ileri derecede varikosel için tek tedavi yöntemi cerrahidir. Varikosel ameliyatı kasık bölgesinde yaklaşık 2 cm’lik bir kesi ile yapılmaktadır. Testise ait genişlemiş venler (toplardamarlar) mikroskop eşliğinde serbestlenerek diğer oluşumlardan ayrılır ve bağlanarak buradaki kan akımı durdurulur. Bu amliyatlar ortalama 1 saat çift taraflı olduğunda 1,5-2 saate kadar uzamaktadır.
Günümüzde yaygın olarak açık cerrahi yöntemler tercih edilmektedir. Son yıllarda kullanımı yaygınlaşan mikroskop altında yapılan ameliyatlar ile varikosel hastalığının tekrar nüks etme ihtimali % 1’e kadar düşmüş, komlikasyon oranları oldukça azalmıştır. Ayrıca mikrocerrahi yöntemi ile yapılan ameliyatlar sonrasında bir yıl içinde gebe kalma oranları % 50 civarına kadar çıkmaktadır.
Açık cerrahi dışında laparoskopik ve embolizasyon yöntemleri de kullanılmış olmakla birlikte sonuçları açık cerrahi kadar yüz güldürücü olmamıştır.
Ameliyat Sonrası Takip
Yaklaşık 1-1.5 saat süren ameliyat sonrası hastalar aynı gün taburcu edilmektedir. Ameliyat sonrası 2. günde hasta günlük işlerini yapabilir hale gelmektedir. 1-2 hafta sonra ise spor ve egzersizlere başlayabilmektedir.
Spermiyogram parametreleri üzerindeki düzelmeler spermlerin ömrü 3 ay olduğundan en erken 3 ay sonra belirmeye başlar. Fakat belirgin değişiklikleri görmek için 6. ayı beklemek daha doğru olacaktır. Gebelik ihtimali 6. aydan sonra artmaktadır.
Düzenli aralıklarla spermiogram ve muayene ile kontrol sağlanmalıdır. Gebelik ihtimalini arttırmak için alternatif destek tedavileri değerlendirilmelidir.